चीनमा मार्खेज

अनिसा राई
कोलम्बियाली लेखक ग्राबियल गार्सिया मार्खेजको ख्याति ल्याटिन अमेरिकामा मात्र सीमित छैन । उनको ख्याति देशहरूका सिमाना नाघेर संसारभर फैलिएको छ । ‘वन हन्डे«ड एयर अफ सोलिट्युट’ मार्खेजको सिग्नेचर कृति बनेको छ । म्याजिकल रियालिज्म शैलीमा लेखिएको यो कृति बीसौं शताब्दीमा लेखिएका उत्कृष्ट विश्व साहित्यमध्ये अग्रपंक्तिमा आउने गर्छ ।
भौगोलिक रुपमा चीन र ल्याटिन अमेरिकाको दूरी निकै टाढा छ । एकातिर ह्वाङ हो नदीसँगै चिनियाँ सभ्यता प्रवाहमान छ भने अर्कोतिर ल्याटिन अमेरिकाको इन्का सभ्यता उत्तिकै समृद्ध सभ्यता हो । तथापि आधुनिक प्रविधिले आपसमा जोडिंदै गएको आजको संसारमा चीन र ल्याटिन अमेरिकाको दुरी धेरै छैन । चीन र ल्याटिन अमेरिकालाई जोड्ने धेरैथरी सांस्कृतिक सेतूमा थपिएको छ अर्को एउटा समृद्ध कृति–वन हन्डे«ड एयर अफ सोलिट्युट (एक सय वर्षको एकान्तवास) । चिनियाँ पाठकहरूबीच यो कृतिको लोकप्रियता निकै बढेको छ । यो कृतिले धेरै चिनियाँ लेखकलाई प्रभावित समेत बनाएको छ । तीमध्ये एक जना हुन्–सन् २०१२ मा नोबेल साहित्य पुरस्कारका विजेता मो यान ।
“मैले पहिलोपटक सन् १९८४ को अन्त्यतिर यो उपन्यासबारे सुनेको थिएँ । उपन्यास पढिसकेपछि म चकित परेँ । त्यसअघि मलाई उपन्यास भनेको यसरी पनि लेख्न सकिने रहेछ भन्ने कुरा थाहा थिएन ।”, मो यानले सन् २०११ मैमा यो कुरा भनेका थिए ।
मार्खेजले सन् १९८२ मा नोबेल साहित्य पुरस्कार जितेका थिए । सामान्यतः नोबेल पुरस्कार युरोप र अमेरिकाका लेखकहरूले मात्र जित्नसक्ने ठानिन्थ्यो । धनी देशका लेखकले मात्र यो पुरस्कार जित्ने सपना देख्न पाउने मान्यता थियो । तर, एउटा विकासशील देश कोलम्बियाका लेखकले समेत यो पुरस्कार जितेको इतिहासले चिनियाँ साहित्यकारहरूमा पनि नोबेल पुरस्कार जित्ने सपना जन्मायो ।
पछिल्ला वर्षमा ल्याटिन अमेरिकाका अरु कृतिहरू पनि चीनमा लोकप्रिय बन्दैछन् । तथापि मार्खेजको कृतिलाई अरु कृतिले अझै उछिन्न सकेका छैनन् । हरेक साल मार्खेजका पुस्तक धेरै बिक्ने ल्याटिन अमेरिकी पुस्तकको अग्रस्थानमै आउने गर्छ । चीनकै सबभन्दा ठूलो र प्रतिष्ठित मानिने पुस्तक भण्डार बेइजिङ बुक बिल्डिङमा मार्खेजका सो¥ह कृतिका चिनियाँ अनुवाद पुस्तकका अलमारीमा राखिएको भेटिन्छ ।
अनलाइनमा पनि मार्खेजको लोकप्रियता कम छैन । चिनियाँ मिडिया रिभ्यु साइट डोबानमा मार्खेजको ‘वन हन्डे«ड’ उपन्यास सबभन्दा लोकप्रिय कृतिमा परेको छ ।
चिनियाँहरू बीचको यही लोकप्रियतालाई ध्यानमा राखी नेटफ्क्सिले यो उपन्यासमा आधारित चलचित्र बनायो । सन् १९६७ मा लेखिएको यो उपन्यासमा आधारित भएर पहिलोपटक चलचित्र बनेको हो ।
चिनियाँ नेटिजन (इन्टरनेट प्रयोगकर्ता) हरूले यो खबरको निकै खुसीका साथ स्वागत गरे । वास्तवमा मार्खेजको कृति ल्याटिन अमेरिकी संस्कृतिभित्र पस्ने ढोका नै सावित हुँदैे छ ।
उपन्यासलाई चलचित्रमा त्यसको मूल आशयअनुसार उतार्न सकिने हो वा होइन भन्ने विषयमा चिनियाँ नेटिजनहरूबीच भिन्न भिन्न धारणा छन् । कोही यसको चलचित्रकरण हुन नसक्ने भन्छन् भने कोहीले जे जस्तो भए पनि यो कदम सकारात्मक भएको धारणा बनाएका छन् । कतिले उपन्यासमा चलचित्र वा टेलिसृङ्खलामा उतार्नुको अर्थ अनुवाद गरेजस्तै यसको व्याख्या गर्नुजस्तै मात्र हुने धारणा राख्छन् ।
बेलायत र संरा अमेरिकी साहित्यको तुलनामा ल्याटिन अमेरिकी साहित्य निकै ढिलामात्र चीनमा प्रवेश ग¥यो । तैपनि चीनमा मार्खेजका निकै इमानदार पाठक र समर्थक छन् । तर विदेशी साहित्यका चिनियाँ अध्येताहरू भने चीनमा अझै पनि धेरै उत्कृष्ट लेखकहरू आउनै बाँकी रहेको बताउँछन् । नानचाङ विश्वविद्यालयमा स्पेनी भाषा र साहित्य पढाउने लेक्चर र ल्याटिन अमेरिकाका उत्ति नसुनिएका कृतिहरूको चिनियाँ भाषा अनुवादक कु चाइवेले भने, “ल्याटिन अमेरिकाका निकै कम लेखक र कृतिमात्र चीनमा चर्चामा छन् । चिनियाँ पाठकको नजरमा अझै पनि धेरै मूल्यवान लेखक र कृति आउन बाँकी छ ।”
“सन् १९७० र ८० को दसकमा ल्याटिन अमेरिकामा धेरै सङ्ख्यामा राम्रा लेखकहरू र तिनका कृति जन्मिसकेका छन् । उनीहरूले अन्तर्राष्ट्रिय साहित्य वृत्तमा ठूलो छाप पारेका छन् । साथै धेरै महत्वपूर्ण उपाधि र पुरस्कार पनि जितिसकेका छन् । ती लेखक र कृतिलाई पनि चिनियाँ पाठकमाझ ल्याउनुपर्नेछ ।”, उनले भने ।
कुका अनुसार ल्याटिन अमेरिकी साहित्यभित्र पस्न चिनियाँ पाठकलाई विचार वा कलात्मकता खास समस्या होइन । बरु ल्याटिन अमेरिकाको इतिहास र त्यहाँको अवस्थाबारे न्यून जानकारी मूल समस्या हो । ल्याटिन अमेरिकाको अवस्था धेरै चिनियाँको लागि रहस्यमय र अपरिचित लाग्छ ।
“ल्याटिन अमेरिकी साहित्यबाट मलाई आकर्षित गर्ने मुख्य पक्ष भनेको त्यसको स्वच्छता र अनौठोपना नै हो । चिनियाँहरू ल्याटिन अमेरिकी महादेशबारे भौगोलिक वा सांस्कृतिक रुपमा अपरिचित छन् ।”, इङल्यान्डमा पढिरहेका चिनियाँविद्यार्थी हो चैलिनले भने ।
– विभिन्न अनलाइन साइट