विश्वव्यापी आर्थिक सुशासन सुधार गर्न सी चिन फिङको विचार मनन गरौँ

चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको १८ औँ राष्ट्रिय महाधिवेशनदेखि नै महासचिव सी चिनफिङले माक्र्सवादी राजनीतिज्ञ, चिन्तक र रणनीतिकारको रूपमा राजनीतिक बुद्धिमत्ता र सैद्धान्तिक साहस देखाउनुभएको छ । नयाँ युगमा चीनको विकास प्रवृत्ति तथा विश्वव्यापी परिदृश्यको गहिरो बुझाइका साथ उहाँले अन्तर्राष्ट्रिय मामिलामा सैद्धान्तिक र व्यावहारिक आविष्कारहरूको शृङ्खला ल्याउनुभएको छ; फलस्वरूप कूटनीतिसम्बन्धी ‘सी चिनफिङ विचारधारा’ स्थापना भएको छ । विश्व आर्थिक सुशासनको प्रवद्र्धन गर्ने सम्बन्धमा सी चिनफिङका महत्वपूर्ण विचारहरू उच्च, व्यापक र गहिरो अन्तरदृष्टिपूर्ण छन् । कूटनीतिमा अभिन्न अङ्गको रूपमा सी चिनफिङ विचारधाराले विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनमा चीनको सक्रिय संलग्नता र नेतृत्वको लागि आधारभूत मार्गदर्शन प्रदान गर्दछ । हामीले कूटनीतिमा सी चिनफिङ विचारलाई पालना गर्नुपर्छ, राष्ट्रिय हितलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ, आफ्नो शक्तिको सदुपयोग गर्नुपर्छ, दृढ सङ्कल्प र साहस देखाउनुपर्छ, विश्वव्यापी आर्थिक शासन प्रणाली सुधार तथा वृद्धि गर्ने जिम्मेवारी लिनुपर्छ र मानवताको साझा भविष्य भएको समुदाय निर्माण गर्न थप योगदान गर्नुपर्छ ।

विश्वव्यापी आर्थिक शासन सुधारमा सीको विचारलाई बुझ्दा
विगत एक शताब्दीमा विश्वले गहिरो परिवर्तनहरू पार गरिरहेको छ, जसमा शक्ति गतिशीलतामा महत्वपूर्ण परिवर्तनहरू र बढ्दो विश्वव्यापी चुनौतीहरू समावेश छन्, विश्वव्यापी सुशासनलाई सुदृढ पार्ने र विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनमा प्रणालीगत परिवर्तनहरू अगाडि बढाउने दिशामा अघि बढिरहेको प्रवृत्ति छ । महासचिव सी चिनफिङले विश्वव्यापी विकासका बारेमा गहिरो अन्तर्दृष्टि राखेका छन्, वर्तमान प्रवृत्तिहरू बुझेका छन् र विश्वव्यापी छलफलहरूको नेतृत्व गरिरहनुभएको छ । उहाँले विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनमा नयाँ अवधारणा, नयाँ दृष्टिकोण र नयाँ रणनीतिहरूको श्रृङ्खला प्रस्तुत गर्नुभएको छ । यसमार्फत उहाँले विश्वलाई चिनियाँ ज्ञान र दृष्टिकोण योगदान गर्नुहुन्छ, र समकालीन अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरूमा सैद्धान्तिक नवप्रवद्र्धनको लागि नयाँ क्षितिजहरू खोल्नुहुन्छ । ऐतिहासिक मिसनहरूलाई हालको प्रवृत्तिसँग मिलाएर, अन्तर्राष्ट्रियतासँग राष्ट्रिय भावना र चीन तथा विश्व दुवैप्रति उत्तरदायित्वको भावनालाई जोडेर, उहाँले महत्वपूर्ण एकता हासिल गर्नुभएको छ जसले विश्वव्यापी शासनमा प्रभावकारी योगदानको मार्गप्रशस्त गरेको छ ।

१. समानता, खुलापन, सहयोग र साझा लाभहरूमा आधारित विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनको दृष्टिकोणलाई प्रवद्र्धन गर्न
महासचिव सी चिनफिङले विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनले समानतालाई प्राथमिकता दिनुपर्ने कुरामा जोड दिनुभएको छ । विकसित विश्व आर्थिक परिदृश्यलाई प्रतिबिम्बित गर्दै उदीयमान बजार तथा विकासशील देशहरूको प्रतिनिधित्व र सहभागिता सुनिश्चित गर्नुपर्दछ । यस्तै अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक सहयोगमा सबै राष्ट्रहरूलाई समान अधिकार, अवसर र नियमहरू प्रदान गर्नुपर्छ । यसको अतिरिक्त निषेध शासन संयन्त्रहरूलाई त्याग्नुको साथै समाजका सबै क्षेत्रहरूबाट सक्रिय सहभागितालाई प्रोत्साहित गर्दै यसले खुलापनलाई अङ्गाल्नुपर्छ । यसबाहेक विश्वव्यापी आर्थिक सुशासन सहयोग, सञ्चार, समन्वय तथा आपसी हित र चासोको आपसी समायोजनद्वारा सञ्चालित हुनुपर्दछ । यसले प्रभुत्व वा ‘शून्य योग परिणाम’ खोज्नुको सट्टा समावेशी सहभागिता र पारस्परिक लाभहरूको वकालत गर्दै साझा लाभहरूको लागि लक्ष्य राख्नुपर्छ । विश्वव्यापी आर्थिक शासनको यो दृष्टिकोणले सबै पक्षहरूको हितलाई ध्यानमा राख्नुको साथै सुधारको आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्दै एक व्यापक र सुसङ्गत प्रणाली प्रस्तुत गर्दछ । यसले हालको अन्तर्राष्ट्रिय प्रवृत्तिसँग मेल खान्छ र पुरानो शून्य योग मानसिकता र प्रभुत्ववादी राजनीतिलाई अस्वीकार गर्दछ । यी सिद्धान्तहरूलाई मूर्त रूप दिएर चीनको व्यावहारिक कार्यहरूले विश्व शान्ति र विकासमा सकारात्मक योगदान पु¥याउनुको साथै अन्तर्राष्ट्रिय समुदायबाट मान्यता र प्रशंसा आर्जन गर्दछ ।

२. आर्थिक भूमण्डलीकरणको स्वस्थ विकासको लागि स्पष्ट सही दिशा निर्माण गर्न
शीतयुद्ध समाप्त भएपछि, आर्थिक भूमण्डलीकरण तीव्र गतिमा विकसित भयो, जसले व्यापारको ठूलो समृद्धि, लगानीको ठूलो सहजता, मानिसहरूको ठूलो गतिशीलता र प्रविधिको ठूलो विकासको नेतृत्व गर्यो । यद्यपि, विशेषगरी कोभिड १९ महामारीको कारण आर्थिक विश्वव्यापीकरणले चुनौतीहरूको सामना गरेको छ । हालका वर्षहरूमा “विश्व खुलापन सूचकाङ्क” मा गिरावट आएको छ, जसले खुलापनको लागि विश्वव्यापी सहमति कमजोर भएको सङ्केत गर्दछ । महासचिव सी चिनफिङले उत्पादनशील शक्तिको विकासका लागि आर्थिक भूमण्डलीकरण आवश्यक रहेको र यसलाई रोक्न नसकिने ऐतिहासिक प्रवृत्ति भएको विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले खुला विश्वव्यापी अर्थतन्त्र निर्माणको वकालत गर्नुका साथै सबै देश र जनताको हितमा आर्थिक भूमण्डलीकरणको मार्गनिर्देशनको महत्वलाई जोड दिनुहुन्छ । खुला विश्व अर्थतन्त्रको निर्माण र सबै देश, सबै तह, सबै समूहलाई यसको लाभ बाँडफाँड गर्न अनुमति दिन आर्थिक भूमण्डलीकरणलाई अँगाल्ने र मार्गदर्शन गर्ने आवश्यकतालाई समय–समयमा जोड दिनुभएको छ । चीन आर्थिक विश्वव्यापीकरणको सक्रिय सहभागी र कट्टर समर्थक हो । सीले भन्नुभयो, “जहाँसम्म चीनको सवाल छ, हामी उच्चस्तरमा व्यापक खुलापनलाई पछ्याउने हाम्रो सङ्कल्पलाई परिवर्तन गर्दैनौं† हामी बाँकी विश्वसँग विकासका अवसरहरू बाँड्ने हाम्रो सङ्कल्पलाई परिवर्तन गर्दैनौं† र हामी सबैका लागि खुला, समावेशी, सन्तुलित र लाभदायक हुने आर्थिक विश्वव्यापीकरणप्रतिको हाम्रो प्रतिबद्धतालाई परिवर्तन गर्दैनौँ ।” उल्लेखनीय रणनीतिक अन्तरदृष्टिका साथ महासचिव सी चिनफिङले विश्व परिस्थितिको सही मूल्याङ्कन गर्नुभएको छ । उहाँले प्रभावकारी रणनीतिहरू बनाइनुका साथै प्रमुख देशको जिम्मेवारी काँधमा राख्ने आफ्नो क्षमता प्रदर्शन गर्नु भएको छ ।

३. साँचो बहुपक्षवादको अभ्यासमा ध्यान केन्द्रित गर्दै
चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको अठारौँ राष्ट्रिय महाधिवेशनदेखि नै महासचिव सी चिन फिङले संयुक्त राष्ट्र सङ्घ, जी २०, एपेक र ब्रिक्सको बैठकलगायत धेरै अवसरहरूमा बहुपक्षीयताको मूल अर्थ र आधारभूत सिद्धान्तहरू र त्यसको लागि अगाडि बढ्ने मार्गलाई विस्तृत रूपमा प्रकाश पारेका छन् । विश्व मामिलाहरू व्यवस्थित गर्न र अन्तर्राष्ट्रिय नियमहरू बनाउन सबै देशहरूले मिलेर काम गर्नुपर्छ भन्ने सीको विश्वास छ । जनताको अपेक्षा र वर्तमान प्रवृत्तिले अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा बृहत्तर लोकतन्त्रलाई प्रवद्र्धन गर्ने र साँचो बहुपक्षवादलाई समर्थन गर्ने पक्षमा छन् । निषेध गर्नुको सट्टा हामीले खुलापन र समावेशीतालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ । प्रभुत्व खोज्नुको सट्टा हामीले अन्तर्राष्ट्रिय कानून र नियमहरूको पालना गर्नुपर्छ । द्वन्द्वको सट्टा परामर्श र सहकार्यमा केन्द्रित हुनुपर्छ । हामीले परिवर्तनलाई विरोध गर्नुभन्दा पनि आत्मसात् गर्नुपर्छ । बहुपक्षीय संस्थाहरूको अधिकार र प्रभावकारिता सुरक्षित हुनुपर्छ ।
विश्वले एकता वा विभाजन, सहयोग वा टकराव, र न्याय वा आधिपत्यबिचको छनौटको सामना गरिरहेको बेला महासचिव सी चिनफिङले विभिन्न देशहरूमा विद्यमान अनिश्चितता र अस्थिरताको अवस्थामा सकारात्मक उर्जा प्रदान गर्नुका साथै अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको लागि अगाडि बढ्ने बाटोमा प्रकाश छरेर ‘विश्वलाई कस्तो बहुपक्षीयता चाहिन्छ र कसरी बहुपक्षीयता अभ्यास गर्ने ?’ जस्ता महत्वपूर्ण प्रश्नहरूको गहिराइमा जवाफ दिनुभएको छ ।

४. संयुक्त निर्माणका लागि ‘बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ’ को महत्व
महासचिव सी चिन फिङले बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) लाई मानवताको भविष्य र चीन तथा विश्व दुवैको विकासको प्रवृत्तिलाई ध्यानपूर्वक विचार गरी सुरु गर्ने महत्वपूर्ण निर्णय गर्नुभएको छ । बीआरआई भूमि र समुद्री मार्गहरू जोड्ने कुरामा केन्द्रित छ र विश्वभरका देशहरूलाई समावेश गर्दछ । विगत केही वर्षहरूमा यसले महत्वपूर्ण र व्यावहारिक नतिजाहरू दिएकोे छ । बीआरआई विश्वव्यापी आर्थिक शासन प्रणालीलाई बलियो बनाउनको लागि र सम्पूर्ण मानवताको साझा भविष्यको साथ समुदाय सिर्जना गर्ने विचारलाई प्रवद्र्धन गर्न महत्वपूर्ण मञ्च बन्न पुगेको छ ।
व्यापक परामर्श, संयुक्त योगदान र साझा लाभहरू बीआरआईले अनुसरण गर्ने सिद्धान्तहरू मात्र नभई पारस्परिक सम्मान, निष्पक्षता र न्याय तथा ‘जीत–जीत’ अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग अवधारणाहरूमा आधारित चीनले सधैँ वकालत गरेको विश्वव्यापी सुशासन दृष्टिकोण पनि हो । बीआरआईको संयुक्त निर्माणले विभिन्न क्षेत्रहरू, विकासका विभिन्न चरणहरूका साथै विभिन्न सभ्यताहरू पार गर्दै, शत्रुताको सट्टा वार्ता, गठबन्धनको सट्टा साझेदारी र देशहरूबिच आपसी सिकाइको विशेषतायुक्त राज्य–राज्यबिच सम्बन्ध निर्माणको नयाँ मार्ग समातेको छ । यसले सम्पदा र नवप्रवद्र्धन, सक्रिय कार्य, भिन्नता जोगाएर साझा आधार खोज्ने र समावेशीतालाई अँगालेको छ जुन विद्यमान अन्तर्राष्ट्रिय प्रणालीमा लाभदायक परिपूरकको रुपमा रहेको छ । बीआरआईले विद्यमान अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था र अन्तर्राष्ट्रिय नियमहरूमा वृद्धिशील सुधारलाई बढावा दिन्छ । बीआरआईको संयुक्त निर्माण आर्थिक सहयोगमात्र होइन, विश्वव्यापी विकास मोडल र विश्वव्यापी सुशासन सुधार गर्न र आर्थिक भूमण्डलीकरणको स्वस्थ विकासलाई प्रवद्र्धन गर्ने एउटा महत्वपूर्ण माध्यम पनि हो ।
विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनमा सहभागिता जनाउने क्षमता सुधार गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्दै इतिहासलाई फर्केर हेर्दा र वर्तमान विश्वव्यापी प्रवृत्तिहरूलाई विचार गर्दा, विश्वव्यापी आर्थिक शासन प्रणालीमा भएका परिवर्तनहरू अनिवार्य रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय परिदृश्यको महत्वपूर्ण पुनर्संरचना र अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक शक्तिमा परिवर्तनका कारण अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थाको ठूलो समायोजन भएको स्पष्ट छ । यी परिवर्तनहरूको पछाडि मुख्य चालक शक्तिको रुपमा उत्पादक शक्तिहरूको निर्णायक भूमिका रहेको छ । तसर्थ, विश्वव्यापी उत्पादक शक्तिहरूको विकास आवश्यकतासँग मिल्दोजुल्दो नयाँ आर्थिक शासन मोडेलको स्थापनालाई गति दिनु आवश्यक छ । यस विकासको लागि मार्गदर्शक सिद्धान्तलाई परिवर्तन गर्र्दै परिस्थितिलाई अनुकूल बनाउने, स्थिर प्रगतिमा ध्यान केन्द्रित गर्ने र तत्काल परिवर्तनको अपेक्षा गर्नुको सट्टा क्रमशः लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने उद्देश्य हुनुपर्छ । हामीले प्रणालीगत रूपमा सोच्ने हाम्रो क्षमतालाई सुधार गर्नुपर्छ, भविष्यका विकासहरू पूर्वानुमान गर्नुपर्दछ र हाम्रो काममा रचनात्मकता हुनुपर्दछ । हाम्रा रणनीतिक निर्णयहरूमा अडिग रहन, हाम्रो समग्र राष्ट्रिय क्षमताहरूलाई बलियो बनाउन र विश्वव्यापी आर्थिक शासन प्रणालीमा भएका परिवर्तनहरू व्यवस्थापन गर्ने हाम्रो क्षमता अभिवृद्धि गर्न महत्वपूर्ण हुन्छ ।

१. अन्तर्राष्ट्रिय स्थितिमा पुग्नको लागि सही विश्व दृष्टिकोण
शताब्दीयौदेखि संसारमा नदेखिएका गहिरो परिवर्तनहरू द्रुत रूपमा विकास भइरहेको छ, जसले हाम्रो समयको निम्ति ठूलो विकास र ठूलो परिवर्तन ल्याइदिएको छ । नयाँ प्राविधिक विकास, औद्योगिक क्रान्ति, शक्ति गतिशीलतामा परिवर्तन, र अपर्याप्त विश्वव्यापी शासन प्रणालीका कारण विश्वव्यापी आर्थिक परिदृश्यले गहिरो परिवर्तनहरू अनुभव गरिरहेको छ । कोभिड–१९ को महामारीले विश्वव्यापी विकासमा बाधा पु¥याएर, आपूर्ति शृङ्खलालाई पुनः आकार दिँदै र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार नियमहरू परिवर्तन गरेर यी परिवर्तनहरूलाई गति दिएको छ । यी चुनौतीहरूलाई ध्यानमा राख्दै, समग्र मानवताको हितलाई प्राथमिकतामा राखेर माक्र्सवादी विश्वदृष्टिकोण अपनाउन महत्वपूर्ण छ । हामीले विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनमा सक्रिय रूपमा सहभागी भई विश्वव्यापी प्रवृत्तिहरूलाई नजिकबाट अनुगमन गर्न र उत्पन्न हुने नयाँ अवसर र चुनौतीहरूको विश्लेषण गर्न आवश्यक छ । यसका लागि अनुकूलनीय रहन र विश्वको विकसित परिस्थितिहरू अनुरूप हाम्रा रणनीतिहरू, नीतिहरू र कार्यहरूलाई निरन्तर समायोजन गर्न आवश्यक छ ।

२.सुशासन परिवर्तनकोे लागि सही ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्य
पछाडि फर्केर हेर्दा विगत केही सय वर्षमा देशहरूले एकअर्कासँग अन्तरक्रिया गर्ने तरिका परिवर्तन भएको छ । पहिले, अन्तरक्रिया प्रायः शक्तिशाली देशहरू युद्ध र अन्य देशहरू कब्जाजस्ता चीजहरूमार्फत नियन्त्रण र प्रभुत्वको लागि प्रतिस्पर्धा गर्नेबारे हुन्थ्यो । अब देशहरू प्रायः सँगै काम गर्छन् र सङ्गठनहरूद्वारा तिनीहरूको सम्बन्ध र चासोहरू व्यवस्थापन गर्न बनाइएका नियमहरू पालना गर्छन् । दोस्रो विश्वयुद्ध पछि ब्रेटन वुड्स प्रणाली यसको तीन स्तम्भहरू ट्यारिफ र ट्रेड (GATT), अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (IMF) र विश्व बैङ्क (WB) को साथ देखा प¥यो, जसले विश्वव्यापी आर्थिक सुशासनको लागि संस्थागत रूपरेखा प्रदान ग¥यो र आर्थिक भूमण्डलीकरण तथा विश्व अर्थतन्त्रको समृद्ध विकासलाई बलियो बनाएको छ । २००८ को अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय सङ्कटपछि, विश्वव्यापी आर्थिक सुशासन पश्चिमी नेतृत्वबाट साझा विश्वव्यापी शासनमा सर्दै बिस्तारै अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक सहयोगको लागि मुख्य दब्बु बन्न थालेको छ । हाल, ‘पूर्व बढ्दै छ र पश्चिम घट्दैछ’ तथा ‘दक्षिण बढ्दै छ र उत्तर ओरालो लागेको छ’ को प्रवृत्ति विकास भइरहेको छ, जसले अपर्याप्त प्रतिनिधित्व, समावेशिता र प्रभावकारिताजस्ता विश्वव्यापी आर्थिक शासनका कमजोरीहरूलाई प्रकाश पार्दछ । यस निर्णायक मोडमा हामीले इतिहास चिन्तन क्षमतामा सुधार गर्नुपर्दछ, विश्व इतिहासलाई शासन गर्ने कानूनको बारेमा अन्तर्दृष्टि दिनुपर्छ, समयको प्रवृत्तिप्रति सचेत हुनुपर्दछ, र परिवर्तनको लागि उपयुक्त क्षणलाई सदुपयोग गर्नुपर्दछ, विश्वव्यापी आर्थिक शासन प्रणालीको विकास गर्न उत्प्रेरित हुनुपर्छ ।

३.दृढ रणनीतिक सङ्कल्पको लागि सही चित्र आवश्यक
अभूतपूर्व परिवर्तनहरूका बिचमा चीनको विश्वसँगको सम्बन्ध उल्लेखनीय रूपमा विकसित हुँदै गइरहेको छ र अन्तर्राष्ट्रिय मामिलामा आफ्नो संलग्नतालाई गहिरो बनाउँदैछ । यी परिवर्तनहरूलाईआत्मसात गर्न, विश्वव्यापी परिप्रेक्ष्यमा चीनको शक्तिको लाभ उठाउँदै, घरेलू र विश्वव्यापी गतिशीलता बुझ्न महत्वपूर्ण छ । यसले पारस्परिक लाभका लागि स्वदेशी र अन्तर्राष्ट्रिय प्राथमिकताहरू समन्वय गर्न आवश्यक छ । विश्वव्यापी आर्थिक शासनमा परिवर्तनहरू प्रवद्र्धन गर्न रणनीतिक सङ्कल्प कायम राख्दै आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय बजार, स्रोत र नियमहरूको प्रभावकारी उपयोग गर्न आवश्यक छ । यसले अनुकूल वातावरण सिर्जना गर्न विश्वव्यापी आर्थिक शासनमा सक्रिय रूपमा संलग्न हुँदा घरेलु विकासलाई प्राथमिकता दिन्छ । यसको अतिरिक्त साझा विश्वव्यापी शासनको लागि वकालत गर्ने र खण्डित शासनलाई सम्बोधन गर्नु महत्वपूर्ण हुन्छ । साथसाथै विश्वव्यापी र राष्ट्रिय शासन संरचनाहरू बिचको सकारात्मक अन्तरक्रियालाई प्रवद्र्धन गर्ने व्यापक रणनीतिलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ ।