चीन–अमेरिका सहअस्तित्वको लागि राम्रो बाटो खोज्दै

चिनियाँ राष्ट्राध्यक्ष सी चिनफिङ र अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनबिचको सान फ्रान्सिस्कोमा हुने बैठकलाई विश्वले उच्च अपेक्षासहित हेरेको थियो । चीन र अमेरिकाबिचको द्विपक्षीय सम्बन्धले आजको विश्वका लगभग सबै कुरामा प्रत्यक्ष असर पारिरहेको छ ।
हामी चीन–अमेरिका सम्बन्धमा एउटा टर्निङ प्वाइन्ट देखिरहेका छौँ । सम्बन्ध सामान्यीकरण र सुधारतर्फ जान्छ कि थप बिग्रन्छ भन्ने कुराले विश्व शान्ति र विकासमा महत्वपूर्ण प्रभाव पार्नेछ ।
अमेरिकाले चिनियाँ राष्ट्राध्यक्षलाई एपेक शिखर सम्मेलनमा भाग लिन मात्र नभई राष्ट्रपति बाइडेनसँगको भेटघाटको निम्तो दिएको छ । यसले देखाउँछ कि तिनीहरूको मतभेदको भए पनि यदि दुवै पक्षहरू मिलेर काम गर्छन् भने, तिनीहरूले वान्छनीय परिणामहरू प्राप्त गर्न सक्छन् ।
चीन–अमेरिका सम्बन्ध विश्वमै सबैभन्दा महत्वपूर्ण छ । यदि कोही कोहीले सम्बन्ध अन्त्यतिर गइरहेको छ भनी अनुमान गरे पनि र त्यहाँ कुनै आशावादको कुनै अर्थ छैन भने तापनि अझै हामीले जम्मा गर्न सक्ने उच्च स्तरको आशावाद प्रदर्शन गर्न आवश्यक छ । चीन–अमेरिका सम्बन्ध त्याग्नु भनेको मानवजातिको भविष्य त्याग्नु हो । तसर्थ, विगत केही वर्षहरूमा अमेरिकी सरकारको जहाँ तिनीहरूको बोली र कार्य प्रायः फरक हुन्छ, हामी तिनीहरूलाई अझ राम्रो तरिका हो भनेर विश्वस्त पार्न अधिकतम प्रयास गर्ने छौँ । चीन र अमेरिकाबिच सहयोगका लागि सम्भावनाहरू छन् र अमेरिकालाई खतरनाक बाटोबाट हिँड्न दिनुको सट्टा हामीले वासिङ्टनलाई सकारात्मक दिशातर्फ डो¥याउनुपर्छ ।
यसको आधारमा हामीले जोखिम र भिन्नताहरू व्यवस्थापन गर्न र चिनियाँ जनता र अमेरिकी जनताका लागि सम्भावित फाइदाहरू अधिकतम बनाउनुपर्छ । दुई देशले जस्तोसुकै समस्या उत्पन्न भए पनि शान्तिपूर्ण तरिकाले समाधान गर्नुपर्छ र एक अर्कामाथि आफ्नो इच्छा थोप्ने प्रयास गर्नुहुँदैन । यदि चीन र अमेरिकाले यस्तो स्तरको सम्बन्ध हासिल गर्नसक्छ भने उनीहरूले एक अर्कालाई सम्भावित शत्रुको सट्टा सम्भावित साझेदारको रूपमा हेर्नेछन् । तब हामीले हाम्रा बच्चाहरूको लागि छोडेको संसार अझ शान्त र सुरक्षित ठाउँ हुनेछ ।
चीन र अमेरिकाबिचको सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा सारा विश्वलाई दुई देशबिचको शान्तिको अपरिहार्यताको घोषणा गर्नु हो । चीन र अमेरिकाबिच युद्धको विकल्प हुनुहुँदैन भन्ने कुरामा हामीले आफूलाई र बाँकी विश्वलाई विश्वस्त गराउनु आवश्यक छ ।
यसबाहेक, चीन र अमेरिका दुवैलाई फाइदाको लागि धेरै चीजहरू गर्न सकिन्छ । धेरै मुख्य मुद्दाहरू सम्बोधन गर्न आवश्यक छ । पहिलो, चीन र अमेरिकाले एउटै दिशामा कारबाही नगरी मानव जातिले जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई नियन्त्रण गर्ने आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न असफल हुनेछ । दोस्रो, एआईको विकासको सन्दर्भमा चीन र अमेरिकाले एक अर्कासँग प्रतिस्पर्धा गर्नुको सट्टा कसरी एक अर्कालाई सहयोग गर्न सकिन्छ भनेर सोच्न आवश्यक छ । तेस्रो, रुस–युक्रेन युद्ध र इजरायल–प्यालेस्टाइन द्वन्द्वको सन्दर्भमा चीन र अमेरिकाले आ–आफ्नो अडान मिलाउन सके वार्ता र कूटनीतिबाट समाधान निकाल्न निकै सहज हुनेछ ।
मौलिकरूपमा, म आशा गर्छु कि चीन र अमेरिकाले सान फ्रान्सिस्कोमा भएको बैठकमार्फत आफ्ना मतभेदहरूलाई कम गर्न र शान्ति र स्थिरताको महत्वलाई स्वीकार गर्नसक्नेछन् । मलाई आशा छ कि सान फ्रान्सिस्कोमा भएको शिखर बैठकले चीन र अमेरिकाले एक अर्कालाई शत्रु वा प्रतिद्वन्द्वीका रूपमा हेर्नु हुँदैन भन्ने सहमति नभएको बोध गराउनेछ । चीन र अमेरिका दुवैलाई एक अर्कालाई हानि पु¥याउने प्रयास गर्नुको सट्टा सहयोगात्मक ढङ्गले समायोजन गर्न विश्व ठूलो छ ।
अब, बैठकको अर्थ चीन र अमेरिकाका शीर्ष नेताहरूले सही निर्णय गर्ने अवसर पाउनेछन् । क्यालिफोर्नियाका गभर्नर गेभिन न्युसमले सम्पूर्ण विश्वलाई घोषणा गरेझैँ चीन–अमेरिका सम्बन्धलाई सकारात्मकरूपमा हेर्न सकिन्छ, “चीन जति सफल हुन्छ, हामी सबै उति सफल हुनेछौँ ।” यदि यो युवा, महत्वाकाङ्क्षी र सफल अमेरिकी राजनीतिज्ञले यो निष्कर्षमा पुग्न सक्छ भने किन अरू सबैले सक्दैनन् ?
म चीन–अमेरिका सम्बन्धमा पूर्णरूपमा निराशावादी छैन । म अझै पनि विश्वास गर्छु कि चीनलाई वास्तवमै के हो भनेर हेर्न वासिङ्टनमा शालीनता, मर्यादा र पर्याप्त बुद्धिमत्ता भएका मानिसहरू बाँकी छन् । म आफूलाई चीन–अमेरिका सम्बन्धको मध्यकालीन र दीर्घकालीन सम्भावनाहरूबारे आशावादी हुन बाध्य पार्दै छु । मलाई लाग्छ कि एक समय आउनेछ जब चीन र अमेरिकाले दुई देशबिच बाँचौँ र बाँच्न देऔँ भन्ने प्रचलित प्रवृत्तिका साथ मतभेद भए पनि एक अर्कासँग मिल्न सक्छन् । आशालाई जीवित राखौँ, कहिल्यै आत्मसमर्पण नगरौँ ।
(लेखक सूचो विश्वविद्यालयका प्राध्यापक र सेन्टर फर चाइना एन्ड ग्लोबलाइजेसनका उपाध्यक्ष हुनुहुन्छ ।)