विद्यार्थी छाड्ने दर कम गर्न उत्पादनमूलक शिक्षाको आवश्यकता

हरेक वर्षको शैक्षिकसत्रको सुरुमा देशभर नयाँ भर्ना अभियान सरकारले थाल्छ तर निजी विद्यालयहरूले अन्तिम परीक्षा सकिन एक महिनादेखि नै भर्ना अभियान थालेका हुन्छन् । सरकार नयाँ शैक्षिकसत्रअन्तर्गत वैशाख महिनाभर विभिन्न सन्देशमूलक माध्यमबाट भर्ना अभियान चलाएको हुन्छ ।
आधारभूत तहअन्तर्गत कक्षा १ देखि ५ सम्ममा ३६ लाख ४१ हजार ९२० जना विद्यार्थी, कक्षा ६ देखि ८ सम्ममा १८ लाख ६३ हजार २६६, ९ र १० मा १० लाख ४७ हजार ७०५ तथा ११ र १२ मा ७ लाख २६ हजार ९७६ जना विद्यार्थी गरी २०८१ सालमा ८५ लाख ८७ हजार २०६ जना विद्यार्थीहरू आफ्नो भविष्य सुन्दर र सुधारको लागि ३५ हजार ८७६ वटा विद्यालयमा अध्ययनरत रहेको पाइन्छ । जसमा २६ हजार ६०६ वटा सामुदायिक, ७ हजार ८८६ वटा संस्थागत र १ हजार ३८५ वटा परम्परागत विद्यालय रहेका छन् ।
नयाँ भर्ना अभियान चाले तापनि बिचैमा पढाइ छाड्ने विद्यार्थीको सङ्ख्या दिनप्रतिदिन बढ्दो छ । शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रका अनुसार २०७१ मा कक्षा १ मा भर्ना भएका ११ लाख ३६ हजार ४३३ जना विद्यार्थीमध्ये २०८० को एसईई परीक्षाको लागि ५ लाख ४ हजार जना विद्यार्थीले मात्र परीक्षा फारम भरेको तथ्याङ्क परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयमा रहेको छ । जसमा ४ लाख ७५ हजारले प्रवेश पत्र लिएको र प्रवेशपत्र लिएका मध्ये ८ हजारभन्दा बढीले परीक्षा नदिँदा एसईई फारम भरेका ३७ हजार विद्यार्थी परीक्षा छाडेको तथ्याङ्क छ । यसको असर उच्च शिक्षा तथा विश्वविद्यालयको शिक्षामा परेको छ ।
शिक्षा मन्त्रालयको प्रतिवेदन ‘विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजना’ (२०७९–०८८) अनुसार विद्यार्थीको कक्षा छाड्ने र दोहो¥याउने कारण हरेक वर्ष कक्षा १ मा भर्ना भएका मध्ये १६.५ प्रतिशत विद्यार्थीले आधारभूत तह पूरा नगरी विद्यालय छाडेको छ भने २४ प्रतिशत विद्यार्थी माध्यमिक तहमा पुग्न सकिरहेको छैन । साथै उच्च शिक्षा र विश्वविद्यालय शिक्षामा पनि कमै मात्र विद्यार्थीले अध्ययन गरिरहेका छन् ।
गरिबी, चेतनशील समाजको अभाव र शिक्षा प्रणाली कमजोर हुँदा विद्यार्थीहरू विद्यालय छाड्न विवश भएको शिक्षाविद्हरू मान्दछन् । एकातिर जतिसुकै अध्ययन गरे तापनि देशमा रोजगारी पाउन नसक्ने, प्रतिस्पर्धामा योग्यताभन्दा पनि आफ्ना र ठुलाबडाको आसेपासेले सहजै रोजगारी पाउने अवस्था छ भने अर्कोतिर चाकडीको भरमा सरकारी सेवासुविधा उपभोग गर्ने पुरातन राजतन्त्रात्मक तथा राणाकालीन अवस्था हालको व्यवस्थामा पनि छ । जसले गर्दा विद्यालय तथा उच्च शिक्षा र विश्वविद्यालय शिक्षा क्षेत्रमा विद्यार्थीहरूको अभाव देखिन थालेको छ ।
युवा तथा विद्यार्थीहरू पढाइ र योग्यताअनुसार देशमा काम नपाउँदा बिचैमा पढाइ छोडी विदेशमा सस्तो ज्यामी भई बिदेसिँदा दैनिक ५ हजारभन्दा बढी युवाहरूले देश छाडिरहेका छन् । यसले गर्दा निकट भविष्यमा नेपालमा रहेका आमाबुबाले आफू अस्वस्थ हुँदा तातो पानी र मृत्युमा मलामी नपाउने अवस्था कहालिलाग्दो छ ।
गणतन्त्रको साढे एक दशक र संविधानसभाबाट बनेको संविधानले एक दशक समय व्यतीत गर्न लाग्दा देशमा उपलब्ध स्रोत साधनजस्तै खनिज, वनस्पति, जडिबुटी, प्राकृतिक सम्पदा, विश्वकै उत्कृष्ट कृषि तथा खाद्य बालीलाई शिक्षाको माध्यमबाट गुणस्तरीय उत्पादन र प्रयोग, निर्यात तथा विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने जनशक्ति बनाउन सकेमा विद्यालय तथा विश्वविद्यालयको शिक्षाबाट विद्यार्थीहरू बिचैमा छाड्नुपर्ने बाध्यता रहँदैन ।
विद्यालय तथा विश्वविद्यालयबाट देशको भविष्यको लागि के कति जनशक्ति कति मात्रामा आवश्यक छ भनेर किटान गरी समाज र देशको लागि उत्पादनमूलक जनशक्ति निर्माण गर्न उत्पादनमूलक शिक्षा विधेयक ल्याउन जरुरी छ ।