कूटनीतिमा सी चिनफिङ विचार र नयाँ युगमा चिनियाँ विशेषतासहित ‘प्रमुख देशको कूटनीति’

कूटनीतिमा सी चिनफिङको विचार गहिरो वैज्ञानिक विधि हो । हामीले यसलाई निम्न तीनवटा पक्षबाट बुझेर लागू गर्नुपर्छ ।
पहिलो पक्ष स्पष्ट वैचारिक दिशा दिनु हो । कूटनीतिमा सी चिनफिङको विचारले समकालीन कूटनीतिक अभ्यासहरूसँग पङ्क्तिबद्धता सुनिश्चित गर्दै चीनको कूटनीतिक सन्दर्भमा माक्र्सवादको नवीनतम प्रयोगलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ । कूटनीतिमा सी चिनफिङको विचार माक्र्सवादको सिद्धान्तमा आधारित छ, जसको अर्थ वास्तविक तथ्यलाई हेर्ने र ज्ञानलाई व्यवहारमा लागू गर्नु हो । तिनीहरू विश्वलाई बुझ्न र परिवर्तन गर्न साथै चिनियाँ र विदेशी संस्कृतिहरू दुवैबाट सिक्ने कुरामा ध्यान केन्द्रित गर्छन् । यसकारणले सी चिनफिङको कूटनीतिक विचारमा स्पष्ट लक्ष्य र मूल्य छन् । यी लक्ष्यहरूमध्ये एउटा यस्तो संसार सिर्जना गर्नु हो जहाँ सबै मानिसहरूले एकसाथ भविष्य साझा गर्छन् र देशहरूबिचको राम्रो सम्बन्ध निर्माण गर्ने लक्ष्य राख्छन् ।
दोस्रो, सावधान र रणनीतिक सोच रहेको छ । रणनीतिक सोच सिपिसीको परिभाषित विशेषता हो, उच्चस्तर डिजाइन, रणनीतिक वार्तालाप, रणनीतिक संयम र रणनीतिक पुनः समायोजनलाई जोड दिने । रणनीतिक सोचमा निरन्तर विकासको साथ चिनियाँ विशेषतासहितको मुख्य देश कूटनीति बहुआयामिक रणनीतिक खाकामा विकसित भएको छ जसले चुनिएका स्थानहरूमा कामलाई सम्पूर्ण क्षेत्रसँग जोड्दछ । पहिलो, यो समानता, खुलापन र सहयोगका सिद्धान्तहरूमा आधारित गहिरो विश्वव्यापी साझेदारीलाई बढावा दिन सबै राष्ट्रहरूसँग साझा हितहरू फराकिलो बनाउन समर्पित छ । दोस्रो, अन्य प्रमुख राष्ट्रहरूसँग समन्वयात्मक र रचनात्मक संलग्नताहरूद्वारा शान्तिपूर्ण सहअस्तित्व, समग्र स्थायित्व र सन्तुलित विकासले चिह्न लगाइएका प्रमुख राष्ट्र सम्बन्धहरूको लागि रूपरेखा स्थापना गर्ने लक्ष्य राखेको छ । तेस्रो, चीनले छिमेकी देशहरूप्रति मित्रवत्, इमानदार र सहयोगी हुने कुरामा ध्यान केन्द्रित गरेको छ । यसले उनीहरूसँग मित्रता र साझेदारी सिर्जना गर्दछ, जसले विश्वास र साझा फाइदाहरू सिर्जना गर्न मद्दत गर्दछ । चौथो, चीन इमानदार छ, वास्तविक नतिजा हासिल गर्छ, हेरचाह देखाउँछ र अन्य देशहरूसँग साझा लाभ र व्यापक कल्याणका लागि काम गर्दा विश्वासका साथ काम गर्दछ । यसले विकासशील देशहरूको साझा हितको रक्षा गर्न काम गर्दछ । पाँचौँ, यसले अन्य देशका राजनीतिक दल र सङ्गठनहरूसँग आदानप्रदान र सहयोग बढाएको छ । जनकाङ्ग्रेस, सीपीपीसीसी समितिहरू, सेना, स्थानीय सरकारहरू तथा जनसङ्गठनहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय आदानप्रदान गर्न प्रोत्साहित गरेको छ ।
तेस्रो, नीति र सिद्धान्तहरूमा नवप्रवर्तन छ । वैचारिक दिशानिर्देश र रणनीतिक सोचलाई कार्यान्वयन गर्न वैदेशिक नीतिले केन्द्रबिन्दु र प्लेटफर्मको रूपमा काम गर्दछ । सी चिनफिङको ‘कूटनीतिसम्बन्धी विचार’ ले नयाँ चीनको स्वतन्त्र परराष्ट्र नीति, शान्तिपूर्ण सहअस्तित्वका पाँच सिद्धान्त र ठुला वा साना सबै समान छन् भन्ने सिद्धान्तजस्ता नयाँ चीनका आधारभूत कूटनीतिक सिद्धान्तहरूलाई अगाडि सारेको छ । साथै, कूटनीतिमा सी चिनफिङको विचार समयलाई ध्यानमा राख्दै नवीनताले भरिपूर्ण छ । यो देशको सार्वभौमसत्ता, सुरक्षा र विकास गर्न, आधिपत्य र दादागिरीको विरोध गर्न र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग सुदृढ गर्नेजस्ता महत्वपूर्ण आचारसंहिताको वकालत गर्न प्रतिबद्ध छ ।
नयाँ युगमा प्रमुख देश कूटनीतिको अनुभव र प्रेरणा
महासचिव सी चिनफिङले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको २० औँ राष्ट्रिय महाधिवेशनमा आफ्नो प्रतिवेदनमा भनेका छन्, “यद्यपि, यो युग चुनौतीहरूले भरिएको छ, यो आशाले भरिएको युग पनि हो । चिनियाँ जनता मानवताको अझ उज्यालो भविष्य निर्माण गर्न विश्वभरका मानिसहरूसँग हात मिलाएर काम गर्न तयार छन् । सी चिनफिङको कूटनीतिको विचारधारा र २० औँ चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको राष्ट्रिय महाधिवेशनको मार्गनिर्देशनमा चिनियाँ विशेषता भएको प्रमुख देशको कूटनीति पक्कै पनि नयाँ यात्रामा नयाँ विजयका साथ अगाडि बढ्नेछ ।
पहिलो, कूटनीतिबारे सी चिनफिङ विचारधाराद्वारा निर्देशित चिनियाँ विशेषतासहितको प्रमुख देशको कूटनीतिले चिनियाँ आधुनिकीकरणलाई निरन्तरता दिनेछ । देशको समृद्धि र जनताको सुख चिनियाँ कूटनीतिको आधार र अन्तिम लक्ष्य हो । वर्तमान अवधिमा चिनियाँ विशेषतासहितको चीनको प्रमुख देशको कूटनीतिको केन्द्रीय कार्य भनेको “चिनियाँ आधुनिकीकरणका साथ सबै मोर्चाहरूमा चिनियाँ राष्ट्रको महान् कायाकल्पलाई प्रवद्र्धन गर्नु” हो । एकातिर अग्रणी देशको कूटनीतिले उच्च गुणस्तरीय विकास, सुशासन र देशको पुनरुत्थानलाई उच्च प्राथमिकता दिनुपर्छ भने अर्कोतर्फ हामीले सैद्धान्तिक ज्ञान र व्यवहारिक ज्ञानबिचको बलियो सम्बन्ध छ भनेर हामीले बुझ्न आवश्यक छ । सही विचार र विश्वास हुनुको महत्वलाई जोड दिएर, हामी हाम्रा कूटनीतिक प्रयासहरू पार्टी र देशका मुख्य लक्ष्यहरूसँग मिल्दोजुल्दो छ भनी सुनिश्चित गर्नसक्छौँ ।
दोस्रो, हामीले कूटनीतिमा सी चिनफिङको विचारलाई व्यापक अध्ययन गर्नुपर्छ । नयाँ युगको लागि चिनियाँ विशेषतासहितको समाजवादसम्बन्धी सी चिनफिङको विचार मूल प्रणाली र सामान्य रूपरेखा हुन् भने सी चिनफिङको कूटनीतिसम्बन्धी विचार उपप्रणाली र विशिष्ट क्षेत्रहरू हुन् । दुवै एकअर्कालाई सुदृढ पार्ने र एकअर्काका पूरक हुन् । दुई कुरा बुझ्नको लागि हामीले तीनवटा कुरालाई ध्यानमा राख्नुपर्छ । पहिलो, हामीले विदेश नीतिका सिद्धान्तको उत्पत्तिबारे पूर्णरूपमा सचेत हुनुपर्छ । विदेश नीति घरेलु राजनीतिको विस्तार हो र यसको जरा आन्तरिक राजनीतिमा हुन्छ । विदेश नीति सिद्धान्त आन्तरिक सिद्धान्तको प्रयोग, विस्तार र विकास हुन् । तसर्थ, हामीले आन्तरिक राजनीतिक सरोकारमा केन्द्रित हुँदा राष्ट्रिय हितलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । दोस्रो, चीनको कूटनीतिक कार्यका लागि सी चिनफिङको कूटनीतिको विचारलाई आधारभूत निर्देशन र मार्गनिर्देशनको रूपमा लिँदै हामीले सैद्धान्तिक अध्ययनका नतिजाहरूलाई थप र कठिन लडाइँहरू जित्न र राम्रो नतिजा हासिल गर्न मार्गदर्शनमा उतार्नुपर्छ । तेस्रो, हामीले चीनको विदेश नीति सिद्धान्तको निरन्तर र समावेशी प्रकृतिलाई जोड दिनुपर्छ । चीन स्वदेशमा मानिसहरूलाई खुसी ल्याउन र विदेशमा मानव प्रगति गर्न प्रतिबद्ध छ । यसको आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय दुवै उद्देश्यले इतिहासको सही दिशालाई प्रतिनिधित्व गर्दछ । हाम्रो अध्ययन र अनुसन्धानको क्रममा हामीले समाजवाद र साम्यवादका ठुला लक्ष्यहरू र चरण–विशिष्ट लक्ष्यहरूबिचको अन्तर्निहित सम्बन्धलाई बुझ्नुपर्छ र नयाँ प्रकारको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र मानवजातिको साझा भविष्य भएको समुदायको सैद्धान्तिक आधारलाई अझ बलियो बनाउनुपर्दछ ।
तेस्रो, हामीले जटिल परिस्थितिहरूमा द्वन्द्वात्मक भौतिकवादको आधारभूत विधिलाई अवलम्बन गर्नुपर्छ । विश्व आज जटिल परिस्थिति तथा अनिश्चितता र अज्ञात कारकहरूको तीव्र वृद्धिसँगै अशान्ति र परिवर्तनको सँघारमा प्रवेश गरेको छ । विश्वको सबैभन्दा ठुलो विकासशील देशको रूपमा चीनले अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र विश्वव्यापी सुशासनमा अपरिहार्य भूमिका खेल्छ । तसर्थ, भौतिकवादी द्वन्द्ववादका आधारभूत विचारहरू सिक्ने र बुझ्ने सम्बन्धमा महासचिव सी चिनफिङले के भन्नुभएको छ, त्यो हामीले सुन्नु आवश्यक छ । देशबाहिर भइरहेका घटनाका कारण परराष्ट्र नीतिको निर्णय अनिश्चित भएको प्रस्ट हुन्छ । तसर्थ, सबैको भलाइको निम्ति तत्काल आवश्यकता र दीर्घकालीन लक्ष्यहरू, व्यक्तिगत लाभ र समग्र कल्याणका बिच, चीनको हित र विश्वव्यापी हित, आर्थिक विचार र राजनीतिक चासोहरूबिच र हाम्रो आफ्नै स्वार्थहरू पछ्याउने र साझाको प्रवद्र्धनबिच सन्तुलन कायम गर्न महत्वपूर्ण छ । यसले हामीलाई कठिन परिस्थितिहरूको लागि तयारी रहन र अन्य देशहरूसँगको चीनको विशेष प्रकारको कूटनीतिमा विजय हासिल गर्न मद्दत गर्छ ।
चौथो, विश्व शान्तिको रक्षा र समतामूलक विकासको प्रवद्र्धन गर्ने विदेश नीतिको उद्देश्यलाई हामीले पालना गर्नुपर्छ । महासचिव सी चिनफिङले औँल्याएझैँ समयको प्रवृत्ति र चीनका आधारभूत हितअनुरूप शान्तिपूर्ण विकासको बाटो पछ्याउने यो सीपीसीको रणनीतिक छनोट हो । चीन स्वतन्त्र परराष्ट्र नीतिप्रति प्रतिबद्ध छ र आफ्नो राष्ट्रिय चरित्र, शक्ति र अन्तर्राष्ट्रिय वातावरणको आधारमा आफ्नै राष्ट्रिय परिस्थितिअनुसार विदेश नीति र सिद्धान्त निर्धारण गर्दछ । चीनले शान्तिपूर्ण विकासको बाटो र खुलापन नीतिमार्फत सबै पक्षको जीत हुने रणनीतिलाई पछ्याउन समर्पित छ । चीनले आफ्नो कूटनीतिक योजनालाई अगाडि बढाउन कडा मेहनत गरिरहेको छ । यसले आत्मनिर्भर हुन आफैँमा भरोसा राखेर शान्तिको लागि लक्ष्य राख्दै सबैलाई फाइदा हुने कुरा सुनिश्चित गर्छ । चीनले परम्परागत र नयाँ सुरक्षा मुद्दाहरू समाधान गर्न अन्य देशहरूसँग मिलेर काम गरिरहेको छ । विश्वभर शान्ति र सुरक्षासँगै विकासलाई सन्तुलनमा ल्याउने प्रयास गरिरहेको छ । लक्ष्य भनेको शान्ति, निष्पक्षता, न्याय, लोकतन्त्र र स्वतन्त्रताजस्ता सबैका लागि महत्वपूर्ण कुरालाई समर्थन गर्नुको साथै शान्ति कायम हुनसक्ने संसार सिर्जना गर्नु हो ।
पाँचौँ, अग्रगामी यात्रामा चीनको ‘प्रमुख देशको कूटनीति’ ले हाम्रो लडाइँ अगाडि बढाउने साहस र क्षमता प्रदर्शन गर्न जारी राख्नेछ । एकातिर चीन जति बलियो हुँदै जान्छ, उति धेरै प्रतिरोध र जोखिमको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसकारण, देशको सार्वभौमसत्ता, सुरक्षा र विकासको हितको रक्षा गर्नु त्यति नै कठिन काम हुनेछ । परिणामस्वरूप नयाँ ऐतिहासिक विशेषतासहित ठुला लडाइँहरू पनि देखा पर्न थालेका छन् । उदाहरणको लागि, चीनले दृढतापूर्वक आफ्नो राष्ट्रिय हित र मर्यादाको रक्षा गर्नेछ । थप दृढ सङ्कल्प, थप व्यावहारिक कदम तथा बलियो उपायका साथ चीनले आफ्नो राष्ट्रिय हित र स्वाभिमानको रक्षा गर्न बलियो प्रतिरक्षा प्रणाली निर्माण गर्नेछ । विकास र सुरक्षाको दिशालाई दृढतापूर्वक नियन्त्रण गर्ने कुरा यसले सुनिश्चित गर्नेछ । अर्कोतर्फ हामी लडाइँमा राम्रो हुनुपर्छ । हामीसँग समान आकाङ्क्षा साझा गर्नेहरू र फरक विचार राख्नेहरू हाम्रा साझेदार हुनसक्छन् भन्ने विश्वास गर्दै हामीले सबै सम्भावित शक्तिहरूलाई एकताबद्ध गरिरहनुपर्छ । परराष्ट्र नीति आवश्यक सम्झौता र सहुलियतहरू खोज्ने कला हो । विश्वलाई राम्रो ठाउँ बनाउनको लागि सबैभन्दा ठुलो साझा आधार खोज्ने कला हो ।
अन्तिम विश्लेषणमा चिनियाँ विशेषतासहितको समाजवादको सफलता चिनियाँ विशेषतासहितको प्रमुख देशको कूटनीतिको बलियो आधार हो । त्यसकारण, सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा हामीले हाम्रा समस्याहरूलाई प्रभावकारीरूपमा व्यवस्थापन गर्नु हो । चीनमा कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वलाई पछ्याउने र सुधार तथा खुलापनको आधारभूत राष्ट्रिय नीतिमा अडिग रहनु मुख्य लक्ष्य हुनुपर्छ । यसले चीनलाई समृद्ध, शक्तिशाली, प्रजातान्त्रिक, सांस्कृतिकरूपमा उन्नत, सामञ्जस्यपूर्ण र सुन्दर आधुनिक समाजवादी राष्ट्र निर्माण गर्ने लक्ष्य हासिल गर्न मद्दत गर्नेछ । अन्तर्राष्ट्रियरूपमा चीनले भविष्यमा सबैले साझा गर्ने र सबै मानिसहरूका लागि विश्वव्यापी सद्भाव र आनन्दको लागि प्रयास गर्ने संसार निर्माण गर्न निरन्तर काम गर्नेछ । कमरेड सी चिनफिङको नेतृत्वमा रहेको चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी केन्द्रीय समितिको बलियो नेतृत्वमा हामी विश्वलाई राम्रो ठाउँ बनाउन चिनियाँ अन्तरदृष्टि, चिनियाँ स्रोत साधन तथा चिनियाँ दक्षताको योगदान गर्न विश्वस्त र सक्षम छौँ ।