प्रशान्तमा पुनर्वास प्रस्तावलाई भूराजनीतिक चेस चाल नबनाऊ

पश्चिमी देशहरू दक्षिण प्रशान्त क्षेत्रलाई भूराजनीतिक प्रतिस्पर्धाको मञ्चको रूपमा प्रयोग गर्न उत्सुक छन् । त्यस क्षेत्रका टापु राष्ट्रहरूलाई चीनको प्रभावलाई रोक्न प्यादाको रूपमा प्रयोग गरिरहेका छन् । यो बिन्दुबारे थप स्पष्ट हुन टुभालु पछिल्लो उदाहरण हो ।
अस्ट्रेलियाले शुक्रबार प्रशान्त टापु राष्ट्र टुभालुको लागि सुरक्षा ग्यारेन्टी घोषणा गरेको छ, जुन बढ्दो समुद्री सतहबाट खतरामा परेको छ । ग्यारेन्टीमा प्रत्येक वर्ष २८० टुभालु नागरिकहरूलाई स्थायी बसोबासको प्रस्ताव समावेश छ । केही पश्चिमी मिडिया आउटलेटहरू, विशेषगरी रोयटर्सले, पुनर्वास प्रस्तावको अर्थ ‘चीनमाथि अस्ट्रेलियाको जीत’ भनी प्रचार ग¥यो ।
समाचारले दक्षिण प्रशान्त क्षेत्रमा चीनमाथि फाइदा उठाउने पश्चिमी चाहना झल्काउँछ । दक्षिण प्रशान्त टापुका देशहरूको आवश्यकता होइन, तर पश्चिमाहरुले यस क्षेत्रमा चीनको प्रभावलाई रोक्न सक्छन् कि सक्दैनन् भन्ने कुरा उनीहरूले साँच्चै चासो राख्छन् ।
अस्ट्रेलियाका प्रधानमन्त्री एन्थोनी अल्बानीज र टुभालुका प्रधानमन्त्री कौसिया नाटानोले घोषणा गरेको सन्धिअनुसार शुक्रबारको सम्झौताले अस्ट्रेलियालाई प्रशान्त महासागरको टापु राज्य टुभालुले अन्य देशहरूसँग गर्ने सेना, प्रहरी, दूरसञ्चार र पूर्वाधार सम्झौताको जाँच गर्ने अधिकार दिनेछ । यसलाई पर्यवेक्षकहरूले नव–औपनिवेशिक ‘सुरक्षा’ सम्झौताको नयाँ रूप भनेका छन् । यसले सङ्केत गर्छ कि अस्ट्रेलिया र अन्य पूर्वऔपनिवेशिक शक्तिहरूको मुख्य चिन्ता जलवायु परिवर्तन, आर्थिक विकास वा टापु राष्ट्रहरूमा सामाजिक स्थिरता होइन, जुन टापुवासीहरूको प्राथमिक मागहरू हुन् । बरु, तिनीहरू आफ्नो क्षेत्रीय वर्चस्वलाई कायम राख्न र बलियो बनाउनमा केन्द्रित छन् ।
पूर्व औपनिवेशिक शक्तिहरूले सधैँ टापु राष्ट्रहरूलाई यस क्षेत्र बाहिरका उदीयमान देशहरूसित दक्षिण–दक्षिण सहयोगमा संलग्न हुनबाट टाढा राख्न चाहन्छन् र तिनीहरू यी देशहरू राजनीतिकरूपमा पश्चिमको अधीनमा र आर्थिकरूपमा पश्चिममा निर्भर रहन चाहन्छन् । तिनीहरूको निर्देशन र हेरफेरबारे शानतोङ विश्वविद्यालयका प्रोफेसर यु लेईले ग्लोबल टाइम्सलाई बताउनुभयो ।
१.८३ मिटरको औसत उचाइ भएको टुभालुलाई जलवायु परिवर्तनका कारण पूर्णरूपमा डुबेको पहिलो देशको रूपमा चिनिन्छ । टुभालुका विदेशमन्त्री साइमन कोफेले एकपटक समुद्री पानीमा घुँडा टेकेर उभिएर समुद्रको सतह बढेको विरुद्ध टुभालुको सङ्घर्षमा ध्यानाकर्षण गराउने भाषण दिएका थिए ।
टापु राष्ट्रहरूको दबाबमा अस्ट्रेलिया जलवायुजन्य आप्रवासन स्रोतहरू उपलब्ध गराउन सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्न सहमत भयो । यस अभ्यासको प्रतीकात्मक महत्व यो हो कि अस्ट्रेलिया प्रभावित टापु राष्ट्रहरूलाई सहयोग गर्न इच्छुक छ र टुभालुको मामलालाई अन्य प्रशान्त टापु देशहरूका लागि सङ्केत र प्रलोभनको रूपमा हेर्न सकिन्छ – जबसम्म तिनीहरू अस्ट्रेलियासँग घनिष्ठ सम्बन्ध कायम गर्न इच्छुक छन्, तिनीहरूले प्राप्त गर्न सक्छन् । यस्तै सहयोग पूर्वी चीन सामान्य विश्वविद्यालयको अस्ट्रेलियाली अध्ययन केन्द्रका निर्देशक चेन होङले भन्नुभयो ।
हालैका वर्षहरूमा प्रशान्त टापु राष्ट्रहरूले पश्चिमी निर्देशनहरू र हेरफेरको पालना गर्न बढ्दो अनिच्छा देखाएका छन् । ५२ औँ प्रशान्त टापु फोरममा शान्ति, समृद्धि र जलवायु परिवर्तनलाई सम्बोधन गर्नु भनेको ‘हाम्रो आवाज, हाम्रो रोजाइ, हाम्रो प्रशान्त मार्ग’ हो भन्ने कुरामा जोड दिइएको थियो । तर, पश्चिमा सरकारहरूले यसलाई बेवास्ता मात्र गरेनन्, तर प्रशान्त टापुका राष्ट्रहरूलाई चीनको प्रतिकार गर्न अन्धाधुन्ध आग्रह पनि गरेका छन्, जसले ती राष्ट्रहरूमा गहिरो आक्रोश पैदा गरेको छ ।
टापु राष्ट्रहरूले चीन र अन्य उदीयमान देशहरूलाई उनीहरूसँग आर्थिक, व्यापार र विकास सहयोगमा संलग्न हुन स्वागत गर्दछ, किनकि उनीहरूले वास्तविक राजनीतिक स्वायत्तता र आर्थिक स्वतन्त्रता प्राप्त गर्न चाहन्छन् । शताब्दीयौँसम्म, पूर्व औपनिवेशिक शक्तिहरूले प्रशान्त टापु क्षेत्रमा प्रभुत्व जमाएका थिए, जसले यी राष्ट्रहरूलाई राजनीतिक र आर्थिक स्वायत्तता प्राप्त गर्नबाट रोकेको थियो । यसबाहेक, तिनीहरू नयाँ रूपहरूमा उपनिवेश गर्ने प्रयास जारी राख्छन् । टापु राष्ट्रका सरकार र जनताले चीनलाई स्वागत गर्नुको मुख्य कारण यही हो ।
प्रशान्त टापु राष्ट्रहरूसित चीनको सहयोग पारस्परिक लाभदायक छ । भूतपूर्व औपनिवेशिक शक्तिहरूसँग कुनै पनि प्रकारको भूराजनीतिक वा सैन्य प्रतिस्पर्धामा संलग्न हुने चीनको मनसाय छैन । चीनले अन्य देशहरूसँग संयुक्त सहयोग गर्न इच्छुकताका साथै यी टापु राष्ट्रहरूसँग अस्ट्रेलियाको लामो समयदेखिको ऐतिहासिक र परम्परागत सम्बन्धलाई मान्यता र सम्मान गरेकोमा जोड दिँदै आएको छ ।
तसर्थ, अस्ट्रेलियाका लागि अमेरिकासँग पङ्क्तिबद्ध भएर चीनसँग प्रतिस्पर्धा गर्नु वा चिनियाँ प्रभावको प्रतिरोध गर्नु मूर्खतापूर्ण छ, चेन होङले भन्नुभयो । केही पश्चिमी देशहरू अस्ट्रेलियाले चीनसँगको सम्बन्ध सुधार गर्न, पारस्परिकरूपमा लाभदायक आर्थिक सहयोग पुनस्र्थापित गर्न पहल गरेको हेर्न चाहँदैनन् बरु यसको सट्टा द्वन्द्व र लाभ उठाउन भूराजनीतिक प्रतिस्पर्धालाई उक्साउन चाहन्छन्, विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् ।

– ग्लोबल टाइम्स