वरिष्ठ अधिवक्ताहरूको बहस नोटतर्फ एक नजर
- मंसिर २६, २०८१
अहिले नेपालमा पोषण र भोजनबारे एउटा नयाँ भाष्य स्थापित गर्न खोजिँदै छ, “खाना भनेको खराब वा असल हुँदैन; कुनै पनि खाना मात्रा मिलाएर खाए हुन्छ, पत्रु खाना भन्ने नै हुँदैन; सबै खाना स्वस्थकर हुन्छन्” आदि ।
एक खाद्य अनुसन्धान अधिकृतले त यतिसम्म भनेका छन् कि चाउचाउमा उच्च क्यालोरी, नुन र चिनी भएकाले नेपालका गरिब, कुपोषित बालबालिकालाई दिए उनीहरूको शरीरमा क्यालोरी पुग्छ ।
उता स्वास्थ्य मन्त्रालयले विद्यालयमा दिवा खाजामा ‘चाउचाउ र बिस्कुट’ नबनाएर ‘स्वस्थकर खाजा दिनू’ भनेर निर्देशन नै जारी गरेको छ ।
कुनै पनि हालतमा पत्रु खानाले शरीरलाई फाइदा गर्न सक्छ भनेर विचार नै गर्न सकिँदैन । अमेरिकामा पत्रु खाना बनाउने कम्पनीविरुद्ध आवाज नै उठिरहेका छन् ।
खाना भोजन मात्र होइन । यो संस्कृति, धर्म, जीवनशैलीसँग पनि जोडिएको हुन्छ । मान्छे जन्मनुअघि आमाको पेटमा पनि भ्रुणलाई स्वस्थकर खानाको जरुरत हुन्छ । आमाले खराब/अस्वस्थकर खाना खाइन् र आमालाई कुपोषण, रक्तअल्पता भयो भने शिशु पनि कमजोर जन्मन्छ । त्यसैले त गर्भवतीले स्वस्थकर खाना खानुपर्छ भनिन्छ ।
चुरोट बनाउने कम्पनीहरू पनि ६०–७० को दशकमा ‘चुरोटले स्वास्थ्यमा फाइदा गर्छ’ भनेर विज्ञापन छपाउँथे । यतिसम्म कि डाक्टरहरूलाई ‘कुन ब्रान्डको चुरोट मन पर्छ ?’ भनेर पत्रिकामा विज्ञापन गर्थे ।
धेरै समय बितेर पो थाहा भो कि चुरोटले क्यान्सर गर्छ । पत्रु खानाको बारे पनि त्यस्ता अनुसन्धान भैसकेका छन् ।
‘अलिअलि पत्रु खाना खाए कुनै पनि भोजनले बेफाइदा गर्दैन’ भन्नेहरू पनि छन् । विशेषगरी बालबालिकाको स्वास्थ्यलाई ध्यानमा राखेर म भन्छु, शिशु र दुई वर्षका बालबालिकालाई बट्टाको अमिलो, गुलियो खानेकुरा अलिअलि दिए हुन्छ त ? के त्यसो भए ‘अलिअलि’ चुरोट र सुर्ती दिए बेफाइदा गर्दैन त ?
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले ‘पत्रु खाना’ अर्थात् जङ्क फुड भनेको के हो भनेर परिभाषित गरेको छ ।
‘ल्यानसेट’ नामक पत्रिका चिकित्सा विज्ञानको क्षेत्रमा प्रतिष्ठित नाम हो । यसले एउटा लेख प्रकाशित गरेको छ, ‘पत्रु खाना बनाउने कम्पनी, नीति र राजनीति जटिलता’ विषयमा । पत्रु खाना खुवाएको विज्ञापन आएपछि भारत, ब्राजिल, मेक्सिकोका बालबालिकाले कसरी त्यस्तै खानाको ‘माग’ गर्छन् भन्ने यसमा छ । अभिभावकले उनीहरूको माग पूरा गर्छन् ।
दुर्भाग्य, यसले गर्दा बालबालिकाको तौल बढ्ने, सानैमा मधुमेह हुने, कलेजोमा बोसो जम्ने समस्या देखिन्छ ।
रबर्ट लस्टिङ Robert lusting नामका एक बालरोग विशेषज्ञले त ‘पत्रु खाना’ बनाउने कम्पनीविरुद्ध एक प्रकारको ‘युद्ध’ नै छेडेका छन् । ती डाक्टरले पहिले विज्ञान पढे, अनि चिकित्साशास्त्र अध्ययन गरे । त्यसपछि २० वर्षसम्म बालरोग विशेषज्ञ भएर मोटोपन भएका, मधुमेह भएका, उच्च रक्तचापको सिकार भएका अमेरिकाका बालबालिकाको उपचार गरे । यसरी उपचार गर्दा उनलाई के अनुभव भयो भने बिरामीको उपचार होइन, बिरामी नै हुन नदिने काम गर्नुप¥यो ।
शरीरमा हुने अनेक रोगको मूल कारण ‘अस्वस्थकर पेट’ हो र जङ्क फुड अस्वस्थकर भोजन हो भन्ने तथ्यलाई प्रतिपादन गर्दै उनले किताब लेखे । त्यहाँ उनले कसरी पत्रु खानाले हामीलाई स्वस्थ रहनबाट वञ्चित गर्छ भन्ने देखाएका छन् । उनी भन्छन्, ‘दीर्घ रोग हुँदा दिइने औषधिले रोग ठीक पार्दैन, लक्षण मात्र ठीक पार्छ । पत्रु खाना खाने बानी रक्सीजस्तै कुलत हो । पत्रु खाना बनाउने कम्पनी, ठूला औषधि कम्पनी र जनस्वास्थ्यको बेवास्ता गर्ने सरकार एकै थलोमा छन् ।’
अमेरिकाको पृष्ठभूमिलाई ध्यानमा राखेर लेखिएको यो किताब नेपाल, भारतजस्ता देशका लागि अति नै महत्वपूर्ण छ ।
त्यसैले हामीले भोजन गर्ने शैली बदल्नैपर्छ । यसका लागि समुदाय र व्यक्तिले सकेसम्म प्राकृतिक तरिकाले बनाएको भोजन गर्नु एक उपाय हो ।
सन्तानलाई माया गर्ने हो भने पत्रु खान र चुरोट बालबालिकालाई नदिने र आफूले पनि नखाने कि ?
Leave a Reply