पाँच प्रतिशत सैनिक खर्च लक्ष्यले युरोप दुविधामा

आधिकारिकरूपमा कार्यभार ग्रहण गर्नुअघि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सार्वजनिकरूपमा नाटो देशहरूले सैनिक खर्च हालको दुई प्रतिशतबाट बढाएर कुल गार्हस्थ उत्पादनको कम्तिमा ५ प्रतिशत गर्नुपर्ने बताएका थिए । ट्रम्पको कार्यकाल उद्घाटनको सम्बोधनसँगै संरा अमेरिका–युरोपको सम्बन्धमा झुन्डिएको यस तरवारले युरोपको घबराहट (चिन्ता) बढिरहेको छ ।
सुरक्षा संरा अमेरिका–युरोप सम्बन्धको मूलस्तम्भ मात्र होइन, धेरै विरोधाभासको स्रोत पनि हो । मूलकारण दुवै पक्षबिच गहिरो रणनीतिक भिन्नतामा निहित छ । पहिलो, खतराको धारणामा भिन्नता छ । रसिया–युक्रेन द्वन्द्व हुनुभन्दा अघि अमेरिका रुसविरुद्ध कठिन अडान लिने अडानको विरुद्धमा थियो, जबकि युरोपेली देशहरूले रुसलाई बेवास्ता गर्न नसकिने छिमेकीको रूपमा हेरे र रसियाप्रति आ–आफ्नो लामो समयदेखिको भिन्न नीतिमा अगाडि बढे ।
दोस्रो, अमेरिका र युरोपले सुरक्षा र विकासबिचको सम्बन्धलाई फरक दृष्टिले हेर्छ । अमेरिकाले सैन्य शक्ति र बाह्य सैन्य प्रभावलाई आफ्नो हितलाई सुरक्षित राख्ने कुञ्जीको रूपमा हेर्छ । यसैबिच युरोपले लामो समयसम्म शान्ति लाभांशको आनन्द लिएको छ र विकासको लागि संसाधनहरूमा लगानी गर्न इच्छुक छ । युरोपको बढ्दो सैन्य खर्चको लागि जनतालाई सार्वजनिक सहयोगको कमीको अवस्थामा पु¥याएको छ ।
तेस्रो, अमेरिकाले सुरक्षा मुद्दाहरूमा आफ्नो प्रभावलाई सुदृढ पार्न खोज्छ, नाटोलाई प्रयोग गरेर युरोपियन विदेश र सुरक्षा नीतिहरूको लाभ उठाउन खोज्छ । ईयूभित्र केही राजनीतिक खेमाहरूले हालसालै सुरक्षा स्वायत्तताका साथ रणनीतिक स्वायत्तताले मूल सिद्धान्तको रूपमा धकेल्दै छ, रणनीतिक स्वायत्तताका लागि नियन्त्रण र युरोपको इच्छाको चाहना बढ्दै गएको छ ।
अन्तमा, नाटोको नेतृत्व संरचनालाई परिवर्तन नगरिकन संरा अमेरिकाले आफ्नो सुरक्षाको लागि युरोपलाई बढी जिम्मेवारी वहन गराउन चाहन्छ, यसरी अमेरिकाको रणनीतिक बोझ युरोपको काँधमा राख्न चाहन्छ । यद्यपि, रसिया–युक्रेन युद्धलगायत बाह्य दबाबहरूले युरोपको सुरक्षामा नाटोको भूमिकालाई उन्मूलन गर्ने भूमिकालाई जोड दिएका छन् जसले युरोप अमेरिकी सुरक्षाको लागि आफ्नो सुरक्षा सुनिश्चिततालाई जोड दिन्छ ।
तसर्थ, सैन्य खर्च लक्ष्यमा अमेरिका र युरोपबिच चलिरहेको असहमतिहरू गम्भीर सुरक्षा प्रभागको केन्द्रमा छन् ।
ट्रम्पको धम्कीको सामना गर्नुपर्दा, युरोप दुविधामा छ । एकातिर, युरोपका लागि ५ प्रतिशत सैन्य खर्चको लक्ष्य हासिल गर्न गा¥हो छ । लक्ष्यलाई भेट्न जबरजस्ती गर्नु भनेको चलिरहेको आर्थिक र सामाजिक कठिनाइहरूका कारण पहिले नै तनावमा रहेको युरोप थप तनावग्रस्त भइरहेको छ । यसबाहेक, वृद्धि बचाव खर्च यूरोपको आफ्नै रक्षा उद्योगको विकासलाई बढावा दिनुभन्दा सीमित आर्थिक र सामाजिक लाभहरू उत्पन्न गर्नुको सट्टा अमेरिकी रक्षा ठेकेदारहरूलाई मालामाल बनाउनेछ । परिणामस्वरूप, अमेरिकालाई अधिक ‘सुरक्षा शुल्क’ तिर्दा युरोपको रक्षा खर्चलाई बढाउन सक्दैन तर युरोप र अमेरिकाबिचको असमान सम्बन्धलाई बढावा दिन्छ ।
अर्कोतर्फ, युरोपले संरा अमेरिका नाटोबाट फिर्ता हुने स्थितिको परिणाम वहन गर्न सक्दैन । रसिया–युक्रेन द्वन्द्वले युरोप सुरक्षा मामिलामा यसको सीमितताहरूको बारेमा बढी राम्ररी सचेत गरेको छ । भविष्यका लागि युरोपले अमेरिकाको छालबाट अलग भएको त्रास सहन सक्ने छैन ।
तसर्थ, युरोप ५ प्रतिशत सुरक्षा खर्चको लक्ष्य पूरा गर्न असमर्थ छ । तर, यसले फिर्ताको धम्कीलाई बेवास्ता गर्न सक्दैन । अमेरिकी र युरोपबिचको गहन सञ्चारले सुरक्षाको सम्बन्ध जारी राख्ने अपेक्षा गरिएको छ र जुनमा हेगमा नाटो शिखर सम्मेलनको क्रममा नयाँ लक्ष्य सेट गर्न सक्छ । यदि युरोप ५ प्रतिशतको सैनिक खर्चको माग पूरा गर्न सक्दैन भने पनि यसले वर्तमान दुई प्रतिशतभन्दा केही बढी लक्ष्य स्वीकार्नुपर्ने हुन्छ ।
युरोपेली सुरक्षा खर्चमा हुने द्रुत वृद्धिले युरोपको सुरक्षालाई आवश्यक नहुन सक्छ । यसको विपरीत, नाटोका युरोपियन सदस्यहरूले प्रतिरक्षामा उल्लेखनीय वृद्धिले रुसको सतर्कता र आक्रोसित प्रतिक्रियालाई उठाउन सक्छ । तनाव बढाउँदै कडा सङ्घर्ष तथा रुस र ईयूबिचको गहन विश्वासको लागि यस्तो चाल सजिलैसँग रणनीतिक गलत दिशामा डो¥याउन सक्छ  ।
(लेखक चीन सैन्य अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धको संस्थानमा युरोपेली सुरक्षा कार्यक्रमको प्रमुख हनुहुन्छ ।)

– ग्लोबल टाइम्सबाट